Posters

Posters waren ‘hot’ in de jaren ’70.  Kleurenkopieerapparaten bestonden nog niet en het was ‘in’ je mening te etaleren met posters.  De puberkamer hing er vol mee en magazines konden scoren door een hippe poster mee te leveren. De middenpagina – waar de poster zat – was het eerste waar je naar op zoek ging als je een magazine in je handen kreeg. Posters werden niet ingelijst maar direct aan de wand gemaakt met plakband of buddies, een soort verwijderbare kauwgom.

Frits Jonker: “Ik was bijna vergeten hoe belangrijk de posters van Verkerke destijds waren. De posters van Verkerke ontstegen alle cultuurverschillen: iedereen had een of meer posters van Verkerke op zijn of haar kamer hangen. Posters waren een ongelooflijk belangrijk expressie-middel. Het is raar dat dit hele fenomeen nu is verdwenen en ook meteen bijna is vergeten. Maar in 1970 waren posters levensveranderend en levensbepalend. Ik heb uren besteed aan het kiezen van de posters die ik op mijn kamer wilde. En toen kwamen er ineens blacklight posters!” 1


Verkerke Reprodukties 
Engel Verkerke was de eerste producent van posters in 1967. Hij zag de potentie van dit nieuwe massamedium: posters voor iedereen! Lex van Voorst was de eerste inhouse-artist van het Edese bedrijf Verkerke Reprodukties en ontwikkelde samen met posterkoning Engel Verkerke in de jaren ’70 vele posters, waarvan er ongetwijfeld één bij u of uw buren aan de wand heeft gehangen. Bijvoorbeeld de poster van Sarah Bernardt, of de eerste black light poster met fluorescerende kleuren, zoals rechtsonder Cosmic Love en links Che waarvan er sinds ’67 meer dan 400.000 zijn verkocht.). Lex van Voorst was daarmee Nederlandse eertse posterontwerper!


Lex was zelf enorm geïnspireerd geraakt door de I have a dream speech van Martin Luther King. Dit zie je terug in zijn posters. “Ik geef de voorkeur aan posters die gekenmerkt zijn door het sociale gevoel en een zwak voor de minderheid” aldus Lex van Voorst in 1972. Een treffend voorbeeld is de One Toilet or None – die oproept om geen onderscheid in huidskleur te maken. (zie boven)


Integrate Public Convenience One Toilet or None uit 1967 was de eerste eigen poster van Verkerke Reprodukties: een eigen ontwerp na verscheidene posters van bekende kunstwerken te hebben gereproduceerd. Engel Verkerke, oprichter van Verkerke Reprodukties zegt daarover: “Ik vroeg Lex of hij een poster voor me kon ontwerpen. Toen Lex me dit ontwerp liet zien had ik nooit kunnen denken dat het zo’n succes zou worden. Maar dat werd het wel. Lex wist dat.”
Lex maakte ook twee posters van Angela Davis die betrokken was bij de strijd voor gelijke burgerrechten voor zwarten, en bij de protesten tegen de Vietnamoorlog. Ze heeft enige tijd gevangen gezeten voor medeplichtigheid aan de ontvoering van en moord op rechter Harold Haley in 1970. Ze is uiteindelijk vrijgesproken.

Postergeschiedenis
Het interessante aan de Sarah Bernardt poster (boven) is dat in 1895 de kunstenaar Alphonse Mucha bekend is geworden met een affiche van Sarah Bernardt en daarmee ook representatief voor de affichekunst. Het produceren van affiches begon omstreeks 1870 in Parijs met als hoogtepunten de beroemde affiches van Alphonse Mucha, Henri de Toulouse-Lautrec, Jules Chéret en Théophile-Alexandre Steinlen in de Art Nouveau stijl. De meeste drukkerijen maken dan gebruik van de uit Duitsland overgekomen manier van drukken, namelijk het lithograferen. Dit wordt vooral voor Parijse affiches gebruikt.


Een ander voorbeeld van Lex’ typische denkwijze is de WC deurposter met verjaardagskalender. Daar speelt Lex direct in op typisch Hollandse traditie om de verjaarskalender op de wc te hangen. Het neerhangend papier van de roze WC-rol dient als verjaarskalender, waarmee hij tevens een knipoog geeft naar de absurditeit van het gebruik. Markant detail uit die tijd is de sigaret op de wc-rolhouder. Roken kon nog in die tijd. Je mocht overal roken, voor de klas, lopend op straat en op het toilet. Dergelijk sigarettenbrandplekken waren kenmerkend voor die tijd. Ook Lex rookte en velen kennen hem dan ook met een sigaret in zijn mondhoek.

Shiva
Bij de poster van de tantrische god Shiva uit de hindoeïstische mythologie, naar het beeld in de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam, heeft Lex de tekst uit de Kāma-Sūtra gewijzigd naar een typisch jaren ’70 versie, de tijd waarin de hippies liefde en vrede predikten. De originele tekst luidt:

“So long as lips shall kiss, and eyes shall see,

so long lives this, and this gives life to thee.”

Join the Undergroud Special Air Force
Een poster uit 1966. Lex van Voorst ondertekende zijn posters meestal met Alexander. Hij noemde de poster als kunstvorm ooit ‘een boodschap uit de culturele onderwereld‘ (Underground) en hij noemde zichzelf in dat verband een ‘middernachtszendeling die wilde prikken in de ballonnen van de grote kunst, de deftige unversitaire wetenschap, de glimlachende hoge politiek.’ (Trouw, 11-12-1976)

All is Vanity uit 1968 (Rechts)
De uitdrukking “All is Vanity – Alles is ijdelheid” komt uit Prediker 1:2 Het verwijst naar de ijdelheid en trots van mensen.

Ban de Bom – Vredes teken

Lex ontwierp deze Peace poster in ’71 met het symbool dat we nu kennen als het internationaal vredessymbool ☮. Als snel was dit het symbool voor de CounterCulture uit die tijd. 1). Het buiten-de-lijntjes drukken van de kleuren laat deze anti-beweging zien. Het vredesteken werd eerst gebruikt in protestdemonstraties tegen atoomwapens en kernenergie. Het Ban de Bom symbool is ontworpen in 1958 door Gerald Holtom, in opdracht van een campagne voor kernontwapening. Het symbool is gebaseerd op het semafooralfabet: de twee schuine strepen naar beide zijden zijn N voor nuclear en de verticale streep is D voor disarmament.

Volgens Jac Leisz in Trouw ’76 was ‘Peace’ de meest bekende poster van Lex voor Verkerke.
Het ontwerp is een verwijzing naar het 3 kleuren drukproces maar ook naar het werken met sjablonen. Dit geldt ook voor de poster Mandala (rechts), eveneens uit 1971.
Van deze poster zijn prachtige ontwerpschetsen opgedoken.

Misschien was dit ook wel representatief voor de tijd waarin geëxperimenteerd werd met psychedelica en waar op feestjes vloeistofdia’s werden vertoond. De dia’s en de posters waren een soort ‘visuele drug’ die je doet duizelen.

Join the Universal Poster People
Met een knipoog naar Lex eerdere poster: Join the Undergroud Special Air Force is het nu de oproep om je te voegen bij de Poster ontwerpers. Gemaakt voor een poster ontwerp wedstrijd in 1969. De poster geeft in één oogopslag de beweging weer die Verkerke Reprodukties in een paar jaar heeft ontketend. De foto is gemaakt Louis van Gasteren bij het Vondelparkpaviljoen Amsterdam, het grafisch ontwerp is van Lex van Voorst. De risico’s lagen bij de gefotografeerde deelnemers zelf 😉

Verkerke huisstijl

Naast het ontwerpen van posters was Lex ook de huissstijlvormgever voor Verkerke; hij ontwierp bijvoorbeeld het logo, reclames en het pakpapier van Verkerke. Tevens huurde hij in het bedrijfspand een atelierruimte. Er was een vriendschap ontstaan tussen Engel Verkerke en Lex van Voorst en zijn vrouw Corrie Bos die beide met hun gezin in Bennekom woonden.

Lees ook: Simon Vinkenoog over zijn liefde voor Verkerke posters

Pakpapier Verkerke

Een bezoeker bij de Verkerke Expositie (De grote versierder) in 2022 in het Design Museum Den Bosch voor de 3 posters van Lex van Voorst: v.l.n.r. Miss America, Laughing Jesus en Embrace.
Posterontwerp en handlettering door Lex van Voorst, febr ’69
De zwartwit tekening onder is van Linford, en Lex heeft
het omgedraaid en in blauwzwart gezet. In de witte
tussenruimte die daardoor ontstaat gaat alle aandacht
naar de voor Lex typerende lettering.
TARZAN naar Burne Hogarth,
getekend en lettering door Alexander/Lex van Voorst ’71
Greetings from Holland
door Alexander (Lex van Voorst) en foto door Wim van der Linden.
De man met duim is Jan Cremer.
In het kader rechtsonder staat:
Hans Brinker put his thumb in the ‘dike’ and saved Holland


Overzicht posters Lex van Voorst voor Verkerke Reprodukties (28)

in zwart: geheel ontwerp van Lex van Voorst/Alexander
cursief: alleen belettering en opmaak

  • Integrate Public Convenience, ’67
    • herdruk 1, 2, 3, 4
  • Join the Special Airforce ’67
    • herdruk 1, 2 in ’69, 3 in ’70,
  • Shiwa, 67
  •             herdruk
  • All is Vanity, april 1968
  • Sarah Bernhardt, april 1968
  •             herdruk in ’70, 2 in ’71
  • Bugatti, juli 1968
               
    herdruk 1 68,
  • Unidentified Flying Objects, juli 1968
  • Old Dutch Windmill, dec 1968
  • From Amsterdam with love, dec 1968
  • Greetings from Holland, 1968
  • The Townhall of Haarlem, dec 1968
  • Linford expositie, febr 69
  • Translove Airways, juni ’69
  • Join the Universal Poster People ’69
  • Birthday Greetings
  • Cosmic Love dec ’69 ( eerste experimenten met lichtgevende drukinkt)
  • Peace, juni ’71
                herdruk 1 aug ’72,
  • Mandala, juni ’71
  • Tarzan, juni ’71
  • Wave
  • Angela Davis, nov ’71
  •             herdruk 1: mei ’72
  • Miss America, mei ’72
  • Happy Jesus, mei 1972
  • Women’s Lib, aug ’72
  • Try it. You’ll like it, aug ’72
  • Che in blacklight, aug ’72
  • Black Calendar Girl, aug ’72
  • The Sun is but a Morningstar, aug ’72
  • Loneliness, aug ’72
  • Whipping Girl, aug ’72
  • Telephone Baby, april ’74
  • Black & White ’75
  • (2 Kalendaria 1975; daily return en spiegel)
  •  Embrace
  • Landing on Venus
En zo verscheen Lex’ poster dan weer op de omslag van de AVRO-bode van april 1968.